Z dziejów społeczności żydowskiej na ziemiach polskich

Przez wieki stanowili silną grupę na ziemiach polskich, a ich losy ściśle wiązały się z losami państwa. Od X wieku Żydzi pojawiali się w granicach Polski, wpływając na jej pozycję gospodarczą oraz na jej kulturę.

Najstarsze dzieje
Kiedy Żydzi pojawili się w Polsce? Jak przebiegało ich osadnictwo? Z dokumentów historycznych wynika, że najstarsze gminy żydowskie powstały na terenach Śląska. Tu już w XII wieku pisze się o nich w miejskich kronikach oraz dokumentach określających zasady życia miejscowej społeczności. W XIV wieku Żydzi stanowili też sporą grupę w Krakowie ? mieście, w którym do dziś zachowały się najpiękniejsze i najcenniejsze zabytki związane z ich społecznością. Władcy średniowiecznej Polski nadawali Żydom przywileje, dzięki którym mogli zamieszkać oni w tutejszych miastach oraz rozwijać swą działalność gospodarczą. Korzystał na tym całe kraj, gdyż zaradność żydowskich kupców korzystnie wpływała na kondycję całego państwa. W XV i XVI wieku, kiedy w wielu krajach europejskich Żydzi stanowili grupę prześladowaną i dyskryminowaną ze względu na swą kulturę i religię, Polska stała się ważnym punktem żydowskiego osadnictwa. Tu mogli znaleźć bezpieczne schronienie i godne warunki życia, a dzięki słynnej polskiej tolerancji mogli pozostać przy swej religii i tradycyjnych praktykach. Aż do rozbiorów społeczność żydowska na ziemiach polskich była największą w całej Europie, a pamiątki po niej zachowały się w wielu miejscowościach.
Sytuacja Żydów pod zaborami
W okresie zaborów zmieniła się sytuacja nie tylko Polaków, ale i Żydów. Największa ich grupa znalazła się na ziemiach wcielonych do Rosji, co wiązało się z poważnymi ograniczeniami. Wysiedlani ze wsi Żydzi musieli szukać schronienia w miastach. To właśnie w czasie zaborów zwiększyła się żydowska społeczność Warszawy, która stała się największym ośrodkiem żydowskiego życia na ziemiach polskich. W zaborze pruskim głównym skupiskiem Żydów okazał się Poznań. Nieco inaczej wyglądała sytuacja w zaborze austriackim. Tu społeczność żydowska prężnie się rozwijała, a atrakcyjnym kierunkiem dla Żydów stały się miasta i miasteczka leżące na terenie monarchii. Liczne wyjazdy do Wiednia sprawiły, że i on stał się ważnym ośrodkiem żydowskiego osadnictwa.
Żydzi przez wieki tworzyli polską historię i przyczyniali się do rozwoju gospodarczego kraju. Lata II wojny światowej przerwały jednak wiekową tradycję, a po Żydach pozostały nieliczne pamiątki. Dziś są one cennymi pomnikami historii i zabytkami, których wartość historyczna jest ogromna.